Dwa fascynujące przykłady – babilońska tabliczka Si.427 oraz Projekt Khafre z wykorzystaniem metody SAR – doskonale ilustrują, jak archeologia i technika mogą zmieniać nasze postrzeganie starożytnych cywilizacji.
Si.427: Babiloński Tryumf nad Pitagorasem?
Przez wieki grecki filozof i matematyk Pitagoras uchodził za ojca słynnego twierdzenia o trójkącie prostokątnym. Tymczasem, jak ujawniło pełne zrozumienie tabliczki Si.427, historia ta wymaga istotnej korekty.
Odkryta w 1894 roku na terenie dzisiejszego Iraku, tabliczka ta, datowana na około 3700 lat (czyli na okres starobabiloński), jest dziś dowodem na to, że starożytni miernicy Mezopotamii nie tylko znali, ale i rutynowo stosowali zasady geometryczne, które dziś przypisujemy Pitagorasowi.
Si.427 to w zasadzie dokument katastralny, służący do precyzyjnego wyznaczania granic gruntów.
Archeolodzy i matematycy, analizując jej zapisy, odkryli, że Babilończycy wykorzystywali trójki pitagorejskie (czyli trzy liczby całkowite, które mogą być długościami boków trójkąta prostokątnego, np. 3, 4, 5) do tworzenia idealnych kątów prostych na długo przed narodzinami Pitagorasa (około 1000 lat wcześniej).
To odkrycie nie umniejsza wkładu Pitagorasa w teorię matematyki, ale radykalnie zmienia perspektywę historyczną. Dowodzi, że matematyka starożytnej Mezopotamii nie była jedynie zbiorem abstrakcyjnych formuł, lecz wyrafinowanym narzędziem służącym do rozwiązywania bardzo praktycznych problemów związanych z pomiarami, budownictwem i gospodarką gruntami.
Starożytny Babilon, dzięki takim innowacjom, jawi się jako cywilizacja o zaskakująco zaawansowanej wiedzy inżynierskiej.
Mechanizm z Antykithiry: Komputer Starożytności
Jeśli Babilończycy wyprzedzili Greków w geometrii, to sami starożytni Grecy byli autorami cudu techniki, który do dziś budzi podziw. Mechanizm z Antykithiry, wydobyty z wraku statku u wybrzeży greckiej wyspy Antykithira w 1901 roku, jest tego najlepszym dowodem.
To, co początkowo wyglądało na zlepiony kawałek skorodowanego brązu, okazało się być najstarszym znanym analogowym komputerem. Datowany na II lub I wiek p.n.e., mechanizm składa się z misternie połączonych ponad 30 kół zębatych o różnych rozmiarach i zębach.
Pełnił funkcję astronomicznego kalkulatora, zdolnego do przewidywania pozycji ciał niebieskich (Słońca, Księżyca, a być może i planet), zaćmień, a także do śledzenia cykli kalendarzowych, w tym terminów starożytnych igrzysk olimpijskich.
Poziom precyzji i inżynierii konieczny do stworzenia tego urządzenia był bezprecedensowy i przewyższał wszystko, co powstało przez kolejne tysiąc lat. Mechanizm z Antykithiry podważył długo utrzymywany pogląd, że starożytna technologia była ograniczona do prostych maszyn.
Dowodzi on, że w greckim świecie hellenistycznym istniała wiedza z zakresu złożonej mechaniki precyzyjnej – dziedziny, której odrodzenia spodziewano się dopiero w późnym średniowieczu lub wczesnym renesansie.
To archeologiczny dowód na to, że zaawansowane myślenie inżynierskie i matematyczne istniało już w antyku.
Projekt Khafre: Nowe Horyzonty pod Piramidami
Jeśli babilońska glina rzuca światło na naszą przeszłość intelektualną, to nowoczesna technologia radarowa może dosłownie ujawnić to, co kryje się pod piaskami historii.
W marcu 2025 roku, na konferencji we Włoszech (m.in. w Castel San Pietro Terme), grupa naukowców ogłosiła wyniki Projektu Khafre (Chefrena), wywołując burzę w świecie archeologii.
Corrado Malanga (Uniwersytet w Pizie) i Filippo Biondi (Uniwersytet Strathclyde/Glasgow) wykorzystali innowacyjną technologię zdalnego obrazowania radarowego z syntetyczną aperturą (SAR), by zajrzeć pod grunt Strefy Giza, ze szczególnym uwzględnieniem Piramidy Chefrena.
Metoda SAR, wspierana przez analizę mikroruchów sejsmicznych (tzw. SAR Doppler Tomography), pozwala na stworzenie tomograficznego obrazu 3D z niespotykaną dotąd precyzją.
Sygnały satelitarne (pochodzące np. z systemu COSMO-SkyMed) są przetwarzane na fale dźwiękowe, aby dosłownie „przesłuchać” wnętrze Ziemi i struktur.
Rzekome odkrycie było spektakularne: nieznane, rozległe podziemne struktury – być może całe podziemne miasto lub kompleks – ukryte pod Piramidą Chefrena.
Warto jednak pamiętać, że sam Malanga i Biondi już wcześniej, w październiku 2022 roku, opublikowali w recenzowanym czasopiśmie Remote Sensing pracę, w której opisali użycie tej metody do identyfikacji nieznanych komór, ramp i wewnętrznych struktur wewnątrz samej Wielkiej Piramidy (Cheopsa/Khnum-Khufu).
To wcześniejsze, recenzowane badanie potwierdziło ogromny potencjał SAR w archeologii.
Wnioski z marca 2025 roku o podziemnym mieście są jednak na razie wysoce kontrowersyjne. Podobnie jak w przypadku wielu sensacyjnych doniesień, wymagają one niezależnej weryfikacji i badań terenowych. Choć naukowcy ci dostarczyli dowodów na to, że pod piramidami znajdują się anomalie, dopiero bezpośrednie badania gruntu potwierdzą, czy mamy do czynienia z naturalnymi zjawiskami, czy z pozostałościami nieznanej cywilizacji.
Nauka Jako Narzędzie Demistyfikacji
Zarówno historia Si.427, jak i Projekt Khafre, uczą nas jednej fundamentalnej rzeczy: historia to nie monolit, lecz ciągle aktualizowana opowieść.
Babilońska tabliczka, cierpliwie czekająca na dekodowanie przez ponad sto lat, dowiodła, że praktyka wyprzedziła teorię o całe milenia, demistyfikując „grecki cud” geometrii.
Z kolei Projekt Khafre, nawet jeśli jego najbardziej sensacyjne twierdzenia zostaną ostatecznie zdyskredytowane, z całą pewnością potwierdził, że nowe technologie geofizyczne stają się kluczem do przepisywania archeologii. Pozwalają nam one zajrzeć pod powierzchnię, literalnie i w przenośni, i odróżnić legendę od rzeczywistości.
W obu przypadkach klucz do odkrycia leżał nie w łopacie, lecz w nowym sposobie patrzenia na dostępne dane: czy to na glinianą tabliczkę, czy na satelitarne sygnały radarowe.
W tym też tonie życzę Państwu świerzego i przede wszystkim skutecznego spojrzenia zarówno z sentymentem na Stary, jak i z nadzieją na Nowy Rok. Oby był dla nas lepszy i spokojniejszy.
Doradztwo Ubezpieczeniowe i Konsulting Kredytowy Bartosz Drajling
Berlin-Wilmersdorf T: 01511 8666 445 • F: 030 92109905 M: consulting@dcberlin.biz
