Mieszkali tu Wiślanie
Początkowo zamieszkiwała to miejsce ludność zachodniosłowiańskich i nadwiślańskich Wiślan. Oni zaznaczyli się tutaj jako świetni gospodarze i rolnicy. Miasto Sanok leży na pograniczu szlaku handlowego, który prowadził z Rusi przez Przemyśl aż na Węgry. Dzięki temu szlakowi, miasto Sanok bardzo szybko sie rozwijało pod względem ekonomicznym. Fakt ten potwierdzono po raz pierwszy w roku 1231, kiedy to wydano dla maista przywolej handlu na miejsach do tego specjalnie wyznaczonych.
Przywilej lokacyjny
W chwili wydania przywileju lokacyjnego dla Sanoka, co miało miejsce w roku 1339 do miasta tego napływali różni ludzie, Polacy, Rusini, Węgrzy i Niemcy. Z czasem do Sanoka dotarli też i Czesi.
Co na to prehistoria
Ziemia sanocka była terenem zasiedlonym przez dawnego człowieka, który doskonale pamiętał czasy neolitu co miało miejsce w latach 4500-1700 p.n.e. Fakt ten jest potwierdzony szeregiem znalezisk, do których należą na przykład stare misy, amfory, a także brązowe czekany. Te ostatnie należą do tak zwanej kultury zarszyńskiej. Odnaleziono też tutaj ślady kultury przeworskiej, które tym razem datowane są na II wiek p.n.e. Stare garnki gliniane odnalezione w tym miejscu świadczą też, że bytowali tutaj przed wiekami Celtowie. I to oni sztukę garncarską opracowali w Sanoku do perfekcji.
Pierwszy gród
W świetle badań archeologicznych, pierwszy założony tu gród, stanowił siedzibę ruskiej administracji książęcej w trzynastym wieku. Gród ten otaczały trzy pierścienie wałów obronnych. Wśród pochówków szkieletowych znaleziono wiele artefaktów, które świadczą o tym, że mieszkali w tym miejscu Rusini za czasów księcia kijowskiego Ruryka Rościsławicza, a był to przełom wieku XII i XIII. Odnaleziono też tutaj fragment brązowego diademu książęcego oraz „enklopię”, jako chrześcijański relikwiarz noszony na piersi przez osobę wierzącą.
Jedenastowieczny „ośrodek”
Od końca XI wieku, funkcjonował w tym miejscu podrzędny „ośrodek”, czyli coś mającego charakter mniejszego grodu, który był umocniony pojedynczym wałem, obejmującym małe obiekty gospodarcze i cmentarz z tak zwanymi prostymi pochówkami ziemnymi.
Okres panowania Piastów
W roku 1340 król Polski Kazimierz Wielki, zbrojnie wkroczył do Sanoka włączając jednocześnie te ziemie do Korony Polskiej. Przy okazji Sanok został stolicą najmniejszej w Polskiej Kornie tak zwanej „ziemi sanockiej”. W roku 1366 miasto to, w którym urząd wójta pozostawał wówczas nieobsadzony, otrzymało od króla nowy przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim.
Miasto dwóch polskich królowych
Organizację kościoła, który tutaj urządzony był na modłę łacińską podporządkowano bezpośrednio papieżowi. W dniu 2 maja roku 1417, w Sanoku odbył się w kościele franciszkańskim ślub polskiego króla Władysława Jagiełły z jego trzecią żoną Elżbietą Granowską. Na sanockim zamku po śmierci króla Władysława Jagiełły, mieszkała jego czwarta żona, królowa Sońka czyli Zofia Holszańska. W latach 1555–1556 w zamku rezydowała królowa węgierska Izabela. Dla miasta Sanoka, bardzo się też zasłużyła królowa Bona herbu Sforza. Nigdy tu nie mieszkała, ale interesowała się tutejszym handlem i gospodarką rolną.
Liczne pożary
Pomimo wszystko, od końca XVI wieku, rozpoczął się powolny upadek Sanoka. Wpłynęły na to liczne pożary, z których największy zniszczył miasto prawie doszczętnie.
Okres zaborów….Galicja
W wyniku pierwszego rozbioru Polski, mającego miejsce w roku 1772 ziemia sanocka została zajęta przez zabór austriacki. Tym samym weszła ona w skład Królestwa Galicji i Lodomerii czyli Księstwa Włodzimierskiego. Miasto to było zniszczone poprzez jego sukcesywne podpalenia przez Austriaków tutaj rezydujących, dlatego też władze zaborcze rozpoczęły swoje bytowanie w pobliskim Lesku. Od tego też roku miasto należało do cyrkułu Leskiego. Siedziba austriacka powróciła do Sanoka w roku 1798, otrzymując budynek, z którego usunięto szpital. Zaś w roku 1812, widząc słuszność znajdowania się w tym miejscu szpitala, cyrkuł został przeniesiony do wyremontowanego budynku zamkowego.
Wiosna Ludów
W 1848 roku podczas tak zwanej Wiosny Ludów, w Sanoku powołano do istnienia Radę Narodową Obwodu Sanockiego i została też w tym czasie zorganizowana Gwardia Narodowa Ziemi Sanockiej. Powstał tutaj też sanocki kotlarski warsztat rzemieślniczy, który należał do Walentego Lipińskiego oraz do Mateusza Beksińskiego. Kazimierz Lipiński syn wspomnianego Walentego, założył tu Pierwsze Galicyjskie Towarzystwo Budowy Maszyn i Wagonów, a także przystąpił do budowy fabryki na terenie jednej z dzielnic Sanoka. Ogromne znaczenie dla rozwoju oświaty i kultury w XIX stuleciu, miało założenie w 1848 roku, drukarni należącej do Karola Pollaka. W roku 1855 właśnie w tej drukarni, wydrukowano pierwszy zeszyt „Biblioteki Polskiej”, który został zredagowany przez Kazimierza Józefa Turowskiego. W roku 1861 pan Pollak założył tutaj także księgarnię i wypożyczalnię książek, zwaną zwyczajowo „Małą Biblioteką Sanocką”. W roku 1853, Sanok odwiedził cesarz Franciszek Józef I, zaś w roku 1915 przybył tu przyszły cesarz austriacki Karol I.
„Sokół” w Sanoku
Ogromne znaczenie dla rozwoju miasta miało wybudowanie w roku 1872, linii sanockiej kolei żelaznej. W dniu 20 listopada 1888 roku, zawiązało się w mieście Sanoku rzecz jasna polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”.
Przejęcie władzy przez Polaków
Pierwszego listopada 1918 roku z gmachu „Sokoła” wyszły pierwsze polskie patrole, które umożliwiły przejęcie władzy w mieście Polakom. W 1923 roku, w Sanoku wybuchł strajk powszechny, w którym uczestniczyło 1800 osób. Walczono wówczas o prawa robotników.
W 1939 roku w Sanoku Polacy stanowili ponad 60% ogółu mieszkańców miasta. Była tutaj też założona Straż Graniczna oraz Polskie Towarzystwo Tatrzańskie.
Ewa Michałowska- Walkiewicz
